بررسی تنوع ژنتیکی برخی توده های گردوی (juglans regia l.) بومی استان لرستان با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی

گردوی ایرانی (juglans regia l.) یکی از مهم ترین گونه های جنس juglans است و ایران یکی از مراکز مهم تنوع ژنتیکی آن می باشد. افزایش کمیت و کیفیت این محصول جهت صرفه اقتصادی و دستیابی به بازارهای جهانی از اهداف مهم اصلاح درختان گردو می باشد. تاریخچه طولانی کشت و کار گردو به صورت بذری تنوع شدیدی در درختان ایجاد کرده و سبب افزایش سطح هتروزیگوسیتی ژنوم آن به دلایلی مانند دگرگرده افشانی، دیکوگامی و گرده افشانی با باد شده است. بنابراین شناسایی اولیه ژرم پلاسم این گیاه با استفاده از نشانگرهای مختلف بسیار ضروری به نظر می رسد. این مطالعه در سال 1391 صورت گرفت و به منظور بررسی تنوع ژنتیکی توده های گردوی بومی استان لرستان، 43 ژنوتیپ گردوی ایرانی از 5 جمعیت شامل توده های الشتر، دورود، خرم آباد، بروجرد و نورآباد با اندازه گیری 41 صفت کمی و 48 صفت کیفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس یکطرفه داده ها اختلاف معنی داری را بین همه مناطق برای اکثر صفات نشان داد که به علت تنوع اقلیمی در استان لرستان و همچنین تکثیر جنسی توسط بذر و دگرگرده افشانی در این گیاه، نتایج بدست آمده قابل توجیه خواهد بود و گزینش از نظر صفات مورد بررسی باید صورت بگیرد. در نهایت درک چنین تنوع بالایی در مدیریت و حفاظت ژرم پلاسم این گیاه مفید و موثر خواهد بود. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5 درصد صورت گرفت که اکثر صفات در سطوح 1 درصد، 5 درصد، 1/0 درصد و 01/0 درصد معنی دار شدند. همبستگی بین صفات در بیشتر موارد در سطح 1 تا 5 درصد معنی دار بوده و صفات وزن مغز با درصد مغز و همچنین ارتباط بین زمان باز شدن جوانه برگی با زمان برداشت محصول مثبت و معنی دار بود. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها براساس صفات کمی و صفات کیفی به ترتیب آن ها را به چهار و هفت گروه متمایز نمود. تجزیه خوشه ای توده ها براساس صفات کمی و صفات کیفی به ترتیب آن ها را به دو و سه گروه متمایز نمود. بیشترین فاصله ژنتیکی بین توده های الشتر و نورآباد و کمترین فاصله ژنتیکی بین توده های الشتر و بروجرد بود. براساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی، 89 صفت کمی و کیفی مورد مطالعه به صورت 20 فاکتور اصلی بیان شدند که فاکتورهای اول، دوم و سوم به ترتیب با واریانس های 99/15، 08/14 و 80/6 درصد بیشترین سهم را در توجیه واریانس داشتند.